Me turistët zviceranë në shtëpinë e Kongresit të Manastirit dhe në Bibliotekën shqiptare në Manastir

Dje, me të arritur në Manastir (Bitola) të Maqedonisë së Veriut organizova një guidë lokale gjysmëditore. Biljana e quanin.  Si profesioniste që ishte, ajo na shpiu në zonën arkeologjike të qytetit antik Heraklea Lynkestis.

Xhevdet Kallaba

I njohur për mozaikët e tij të mrekullueshëm, teatrin antik dhe banjat romake, zona arkeologjike e Herakea Lynkestis është qyteti më i ruajtur i Maqedonisë së lashtë, i themeluar, mbase, nga Filipi i Maqedonisë në shekullin IV para Krishtit, në rrugën e karvaneve Via Egnatia, në Pellagoninë pjellore.

Më pas vizituam edhe Muzeun e Mustafa Kemal Ataturkut në Manastir. Objekti është ndërtuar si shkollë e mesme ushtarake (Idadie) në vitin 1848, kur qyteti i Manastirit ishte qendra ushtarake, administrative, politike dhe tregtare e Turqisë Evropiane. Shkolla e mesme ushtarake ka ekzistuar deri në vitin 1900, kur u shndërrua në Akademi Ushtarake dhe si e tillë funksionoi deri në vitin 1909. Nga viti 1909 deri në vitin 1912, ajo shërbeu si një shkollë e mesme ushtarake – një gjimnaz ushtarak.

Ndër kadetët e famshëm që u shkolluan këtu janë: Mustafa Kemal Atatürk – themeluesi dhe presidenti i parë i Republikës moderne të Turqisë dhe Niyazi Beg, i cili ishte një nga udhëheqësit e Revolucionit Xhonturk më 1908.

Që nga viti 1976, objektit i është dhënë një qëllim i ri dhe aty gjendet Institucioni Kombëtar dhe Muzeu i Manastirit si dhe në një masë më të vogël ndërmarrjet publike Vodovod dhe Kadastra.

Me Biljanën, e cila fliste një anglishte të rrjedhshme (këtë punë e bënte mbi dy dekada), vazhduam nëpër rrugën “Shirok sokak” të mbushur me dyçane dhe kafeteri të cilat ishin të mbushura me klientë.

Guidës ia përkujtova se, me kënaqësi, do ta vizitoja Shtëpinë e Kongresit Alfabetit Shqip në Manastir. Me një shpërfillje më tha se ai muze ka kohë që nuk punon. E pyeta edhe për bibliotekën e sapohapur me literaturë shqipe, po ashtu përgjigjja ishte e ftohtë dhe mospërfillëse.

Sidoqoftë, pas rreth tri orësh shoqërimi u ndamë nga guida për të vazhduar vizitën sot, vetë, në bibliotekë dhe në muzeun e Kongresit të Alfabetit shqip.

Ç’është e vërteta, në mëngjes, së pari vizituam objektin e Sahatkullës, xhaminë e Kadi Mahmud Çelebiut, dhe pastaj edhe kishën e Shën Dimitrijes, të ndërtuar në vitin 1830 në qendër të qytetit.

MIKPRITJE E PËRZEMËRT NË BIBLIOTEKË DHE NË MUZEUN E KONGRESIT

Në një kthinë skaj rrugës “Shirok Sokak” ishte e vendosur biblioteka me literaturë shqipe e përuruar kohë më parë, por, për shkaqe teknike ende jo e zyrtarizuar. Rreth dhjetë mijë libra presin lexuesit, ndonëse biblioteka ende është pa ndonjë firmë në hyrje. Madje, dritaret e hyrjes janë të mbuluara me letër. – «Vizitat, gjatë kësaj kohe, më shumë i organizojmë përmes termineve me telefonata, që na vijnë nga të interesuar të ndryshëm. Së fundmi ishin edhe zgjedhjet në Maqedoni dhe kishim druajtjen që të mos na dëmtohej biblioteka nga ndonjë person ose grupacion i papërgjegjshëm dhe mendjekeq maqedonas. Shpresojmë që të gjejmë mirëkuptim dhe bashkëqytetarët maqedonas të mësohen me këtë pasuri intelektuale”, thotë Arjeta Izeiri që sapo ka mbaruar Juridikun dhe punon në këtë bibliotekë. Ajo e falënderon tej mase Emira Selimin, themeluesen e kësaj biblioteke, e cila këto ditë ishte në Tiranë për të organizuar furnizime të reja me libra në bibliotekën shqiptare të Manastirit.

Mysafirët zviceranë shtruan shumë pyetje rreth funksionimit të bibliotekës, me shpresën që fondi i saj të mbushet edhe me libra të përkthyer nga gjuhë të shumta evropiane e botërore.

Në muzeun e Kongresit të Manastirit në shoqëroi edhe Arjeta. Atje na mirëpriti zonja Edita Bajramoski. Edita dha një pasqyrë të detajuar të organizimit të Kongresit të Alfabetit Shqip mbajtur nga 14-22 nëntor 1908. Përmes rrëfimit të saj, ajo vuri në spikamë përhapjen e shkollave shqipe dhe arsimit shqip, si dhe sukseset që arritën patriotët shqiptarë në luftën për ngritjen e ndërgjegjes kombëtare të popullit shqiptar; nismën e klubit shqiptar “Bashkimi” për unifikimin e alfabetit shqip dhe mbajtjen e kongresit të Manastirit.

Kështu, mysafirët zviceranë panë dy anët e medaljes së jetesës dhe bashkëjetesës së maqedonasve, shqiptarëve dhe etnive të tjera në këtë qytet me një histori të bujshme kulturore, politike dhe ekonomike të Maqedonisë së Veriut.

1 of 29

MIT SCHWEIZER TOURISTEN IN DAS KONGRESSHAUS UND DIE ALBANISCHE BIBLIOTHEK IN MANASTIR (BITOLA)

Gestern, als ich in Bitola, Nordmazedonien, ankam, organisierte ich einen halbtägigen lokalen Führerin. Sie heisst Biljana. Als Fachfrau führte sie uns zur archäologischen Stätte der antiken Stadt Herakleia Lynkestis.

Die archäologische Stätte Herakea Linkestis ist für ihre prächtigen Mosaike, ihr antikes Theater und ihre römischen Bäder bekannt und die am besten erhaltene Stadt des antiken Mazedonien. Sie wurde möglicherweise im 4. Jahrhundert v. Chr. von Philipp von Mazedonien an der Karawanenroute Via Egnatia im fruchtbaren Pellagonia gegründet.

Anschließend besuchten wir auch das Stadtmuseum. Die Anlage wurde 1848 als Militäroberschule (Idadie) erbaut, als die Stadt Bitola das militärische, administrative, politische und kommerzielle Zentrum der europäischen Türkei war. Das Militärgymnasium existierte bis 1900, dann wurde es in eine Militärakademie umgewandelt und fungierte als solche bis 1909. Von 1909 bis 1912 diente es als Militärgymnasium.

Zu den berühmten Kadetten, die hier ausgebildet wurden, gehören: Mustafa Kemal Atatürk – der Gründer und erste Präsident der modernen Republik Türkei und Niyazi Beg, einer der Anführer der Jungtürkischen Revolution im Jahr 1908.

Seit 1976 hat das Gebäude einen neuen Zweck und beherbergt die nationale Institution – das Institut und Museum sowie in geringerem Maße die öffentlichen Unternehmen Vodovod und Kadastra.

Mit Biljana, die fließend Englisch sprach (sie macht diesen Job seit über zwei Jahrzehnten), gingen wir weiter durch die Straße „Shirok Sokak“, gefüllt mit Geschäften und Cafeterias, die voller Kunden waren.

Ich erinnerte die Führerin daran, dass ich gerne das Kongresshaus von Manastir besuchen würde. Mit Verachtung erzählte sie mir, dass das Museum schon lange nicht mehr funktioniert. Ich fragte sie auch nach der neu eröffneten Bibliothek mit albanischer Literatur, und die Antwort war ebenfalls kalt und abweisend.

Nach etwa drei Stunden Begleitung verließen wir jedoch die Führerin, um heute auf eigene Faust den Besuch der Bibliothek und des Museums des Manastir-Kongresses fortzusetzen.

Am Morgen besuchten wir zuerst das Objekt von Sahatkulla, die Moschee von Kadi Mahmud Çelebi, und dann die Kirche des Heiligen Dimitrije, die 1830 im Zentrum der Stadt erbaut wurde.

 HERZLICHE GASTFREUNDSCHAFT IN DER BIBLIOTHEK UND IM KONGRESSMUSEUM

 In einer Sackgasse am Ende der Straße „Shirok Sokak“ befand sich die vor einiger Zeit eingeweihte, aber aus technischen Gründen noch nicht offizielle Bibliothek mit albanischer Literatur. Etwa zehntausend Bücher warten auf die Leser, obwohl die Bibliothek am Eingang noch ohne Beschriftung ist. Sogar die Eingangsfenster sind mit Papier bedeckt. –„In dieser Zeit organisieren wir Besuche meist über Terminvereinbarungen mit Telefonanrufen, die von verschiedenen Interessenten zu uns kommen. Kürzlich fanden in Mazedonien Wahlen statt und wir befürchteten, dass unsere Bibliothek durch eine verantwortungslose und böswillige mazedonische Person oder Gruppe beschädigt werden könnte. Wir hoffen auf Verständnis und auf mazedonische Mitbürger, die sich an diesen intellektuellen Reichtum gewöhnen“, sagt Arjeta Izeiri, die gerade ihr Jurastudium abgeschlossen hat und in dieser Bibliothek arbeitet. Sie ist Emira Selimi, der Gründerin dieser Bibliothek, äußerst dankbar, die dieser Tage in Tirana war, um neue Bücherlieferungen in der albanischen Bibliothek von Manastir zu organisieren.

Die Schweizer Gäste stellten viele Fragen zum Betrieb der Bibliothek und hofften, dass ihr Fonds auch mit Büchern gefüllt wird, die aus vielen europäischen Sprachen und Weltsprachen übersetzt wurden.

 Arjeta begleitete uns auch zum Museum des Kongresses von Manastir. Frau Edita Bajramoski begrüßte uns dort. Edita gab uns einen detaillierten Überblick über die Organisation des Albanischen Alphabetkongresses, der vom 14. bis 22. November 1908 stattfand. In ihrem Bericht beleuchtete sie die Verbreitung albanischer Schulen und der albanischen Bildung sowie die Erfolge, die albanische Patrioten im Kampf dafür erzielten die Etablierung des Nationalbewusstseins des albanischen Volkes; die Initiative des albanischen Clubs „Bashkimi“ zur Vereinheitlichung des albanischen Alphabets und die Abhaltung des Kongresses von Manastir.

So sahen die Schweizer Gäste beide Seiten der Medaille des Lebens und Zusammenlebens von Mazedoniern, Albanern und anderen ethnischen Gruppen in dieser Stadt mit einer sensationellen kulturellen, politischen und wirtschaftlichen Geschichte Nordmazedoniens./Xhevdet Kallaba/